Deretopallı nın doksanyıllık cınarı  kemal bozkur APİ KIN komşuluğu dostluğu bilge kişiliği ile bizlere çok şey kattın  seni saygı ve sevgi ile anıyoruz mekanın cennet toprağın bol olsun .
Deretopallı köyünden şişko oğlu Kelo Ali kaya hakka yürümüştür cuma günü 27/02/ saat12de Deretopallı köyünde toprağa verilecektir kendisine allahtan rahmet acılı Ailesine başsağlığı dileriz .

Topallı köyünden kınno Bozkurtun Torunu Halil havuzun oğlu Caner havuz 15/12/2014 vefaat etmiştir kendisine Allahtan rahmet acılı ailesine sabır dilerim.

ALXAS Aşiretine ilkleri getiren Adam BAKO ERDOĞAN .Digır’ın*  dibinde Çayıgır** akar.  Yaz aylarında saman çöpünü bile sürüklemeyecek denli suyu azalan  Çayıgır,  mart ve nisan aylarında  kudururdu. Küzmağara’nın, Kırmızı Kale’nin  tüm suyunu toplamış gibi akardı.  Böyle günlerinde  Çayıgır, dağlardan, çataklardan ne bulursa söker sürüklerdi. Büyük yağmurlarda  adı gibi daha da büyürdü;  kocaman ağaçları,  iri taşları önüne alıp  getirirdi.  Çocukluğumuzda  Çayıgır,  düşlerimize girecek denli yabanıl ve korkunçtu. Birazda giz dolu.

                Bako Amca, Çayıgır’ın üzerinde  uçurumun kenarında  bir değirmen kurmuştu.  Kendi adıyla anılan bir değirmen : AŞİBAKO.  Aşibako’nun  taşları  Çayıgır’ın  hırçın sularıyla  dönerdi.  Bako Amca, Çayıgır’ın sularını  değirmene uzakta bir  bentte toplamıştı. Bendin suları uzun bir arkla geliyordu  değirmene.  Sular  değirmenin çarkına  düşmeden önce Bako Amca’nın  her iki başını   keserek   birbirine ekleyip    otuz kırk metre  uzunluğunda    boru haline   getirdiği  sac  varillerden aşağıya   hızla düşerken aldığı güçle  çarkı ve çarka bağlı kocaman değirmen taşını döndürüyordu.

                Değirmenin  küçük bahçesinde  Bako Amca’nın ceviz ağaçları,  Kayısı fidanları, elmaları vardı.  Yeşil soğanlar,  iri sarı kabaklar ve  patatesler.  Bir köşesinde de bahçenin, yonca ve fi yetiştirirdi Bako Amca.  Yonca ve Fi ile beslenen Hollanda inekleri daha çok süt veriyorlardı. Değirmenin yan ve üst taraflarında göze ilişen öbek öbek yeşillikler de  Bako Amca’nın üzüm tevekleriydi.

                Kayısıcılığı,   bağcılığı, Fi’’yi ve Hollanda ineklerini   köye ilk tanıtan  Bako Amca’ydı.

                Her  değirmende yapıldığı  gibi Aşiboko’nun da   mayasız ve  tuzsuz hamurdan yapılan bir ekmeği  vardı: Nanieş.  Katıksızlığın katığıydı Nanieş, tadına doyum olmazdı.   Biz çocukları daha çok   değirmene çeken Nanieş idi.  Nanieş’in bir lokması   değirmende çekilen tüm zorlukları aIır götürürdu.  

                Aşibako’yu çekip çeviren TOKUŞ AMCA’ydı. Tokuş Amca, çıraklıktan yetişme yörenin en eke   değirmencisiydi. Ömrü değirmencilikle geçmişti. Bizim Kürtçede değirmencilik zanaatının adı  ‘’AVŞAN’‘dır.  Tokuş  Amca da zanaatıyla anılıyordu:  ‘‘Avşan Tokuş.’’      

 Tokuş Amca’nın kimi kimsesi yoktu; yalnızdı. Yalnızlığına kimseyi karıştırmaz, sessizliğine kimseyi sokmazdı.  Kışı yazı değirmende geçerdi. Bir ineğinden, değirmene  her gelen  geçene  havlayan fakat  ısırmayan bir köpeğinden başka bir şeyi yoktu.  Hüzünlü halinde belliydi Tokuş Amca’nın; sanki yüreğinin bir parçasını  uzaklarda,  bir yerlerde bırakmış gibi bir hali vardı. İnce kuru dudakları  acılı  bir gülüşün ardından  öylesine   açılırdı.  Yüzünde insanı korkutmayan derin çizgiler vardı. Kalabalık çizgilerin kuşattığı  göz çukurlarındaki gözleri hep kendi gibi yalnız bakardı yaşama.  Kestane rengi  sarkık bıyıklarına benzeyen gür kaşlarının üstündeki  geniş anlnındaki   üç derin çizgi,  acılarının   kümeleştiği çizgilerdi.

                Tokuş Amca kimin nesiydi, nereden gelmişti  bilmiyorum. Belki tehcir sırasında köyümüze sığanan bir Ermeni’ydi. Yaşam öyküsu  bilinmezdi. Yalnızlığını  ve acılarını  değirmene  gelip gidenlere   takılarak, onlarla şakalaşarak  gizlemeye çalışıyordu. 

                Sonbaharın ilk günleriydi. Bütün bir yaz yeryüzünü yakıp kavuran güneş artık uslanmış,  öfkesi    dinmişti. Harmanlar savrulmuş, buğdaylar çuvallarda değirmene gitmeyi bekliyordu.  Ark ve bentleri onarılmış,  taşları dişelenmiş  değirmenler  de buğdayların gelmesini bekliyordu. Nihayet  beklentiler bitmiş  değirmenlere çuval çuval buğdaylar yığılıyordu. Aşibako’da da  durum öyle idi; çuval, çuval buğday geliyordu,  dolup taşiyordu Aşibako. Buğdayı un eylemek artık   sıraye binmişti. Sırayı belirleyen Tokuş Amca’ydı.  Tokuş Amca, böyle günlerde hükmetmenin   keyfini çıkarıyordu.

                Çocukluktan  çıkmış,  delikanlılığa henüz adım attığım yaşlardaydım.  Abim  değirmen sırasına beni bırakmıştı.  Nanieş’i yemenin  arzusu da hani  biz çocuklarda sıra beklemeyi  cazip hale getiriyordu.

Yazdan kalma sıcak  bir  sonbahar akşamıydı. Tokuş Amca değirmenin bahçesinde  yaktığı ateşte  patates pişiriyordu. Biz, patateslerin pişmesini  sabırsızlıkla beklerken biraz uzağımızda bir Ateş böceği gecenin karanlığında yanıp sönmeye başladı. Tokuş Amca, küllenmiş ateşin içinde patatesleri çıkarırken  çökmüş gövdesiyle aniden ayağa kalktı ve büyük bir  öfkeyle Ateşböceğini ayaklarıyla  ezerek öldürdü. Sonra bize  dönüp; ‘‘katil bunlar’’ dedi, ‘‘katil…!’’ O sırada ateşin güç aydınlattığı yüzünde korkunç bir öfkenin izleri vardı. Tokuş Amca,   tekrar  otururken ateşin başına dolu  gözlerinden birkaç damla yaş  döküldü  ateşin küllerine. 

Tokuş Amca  neden Ateşböceğini  öyle acımasızca öldürmüştü?  Hepimizde hüzünle karışık derin bir merak uyanmıştı.